6 Adımda Harika Bir Kitap İncelemesi Nasıl Yapılır?

Merhaba sevgili öğrenciler ve kitap incelemesi nasıl yapılır merak edenler. Kitap okumak, birçok insan için keyifli bir hobidir. Ancak, okuduğunuz bir kitabı incelemek ve onun hakkında düşüncelerinizi paylaşmak da eşsiz bir tatmin sağlayabilir. Bu makalede, size başarılı bir kitap incelemesi nasıl yazılır konusunda adım adım bir rehber sunacağım ve böylece her yıl genellikle öğretmenler tarafından verilen kitap analizi yapma ödevlerini nasıl hazırlayacağınıza dair her şeyi detaylı bir şekilde bu yazımda paylaşacağım ve de birçok tüyo vereceğim. Bir İngiliz Dili ve Edebiyatı bölümü mezunu olarak bu konuya artık fazlasıyla hakim olduğuma inanıyorum. 

Yazının içinde ayrıca kendi incelemenizi hazırlarken ilham alabileceğiniz kitap incelemesi örnekleri de vereceğim. Şimdi, kendinizi ifade etmek ve okuduğunuz kitaplar hakkındaki düşüncelerinizi etkileyici bir biçimde paylaşmak için hazır mısınız?

Kitap İncelemesi Nedir?

Öncelikle kitap incelemesi, bir kitabın içeriği, yapısal unsurları, temaları ve yazarın sunumu gibi unsurları değerlendiren ve okuyucuya kitap hakkında fikir veren bir yazıdır. Kitap incelemesi, genellikle bir kitabı okumadan önce veya okuma sonrasında diğer okuyucuların görüşlerini almak için başvurulan bir kaynaktır.

Kitap İncelemesi Nasıl Yazılır?

Kitap yorumu yaparken, kitabın temel unsurlarını dikkate almak, yazarın sunumunu, yapı, dil kullanımı, atmosferi ve akıcılığı eleştirel bir şekilde değerlendirmek önemlidir. Şimdi 6 adımda başarılı bir kitap incelemesini gelin birlikte hazırlayalım.

1- Kitabın Konusuna ve İçeriğine Hakim Olmak

Kitabın konusuna hakim olmak aslında kitap incelemesi yaparken istenen başlıca şeydir. Kitapta yazılanları iyice kavramadan, anektodları ve içindeki güzel sözleri anlamadan bir inceleme ya da analiz yapabilmek mümkün değildir. Aslına kitap yorumu hazırlamaya daha kitabı okurken başladığınızı fark edeceksiniz böylece yazım aşamasında zamandan tasarruf edeceksiniz.

Kitabı Okurken Dikkat Edilmesi Gerekenler

1. Derinlemesine Okuyun
   İlk olarak yapılması gereken kitabın türünü belirlemektir. Bu bir roman mı, şiir mi yoksa öykü kitabı mıdır? Türü belirledikten sonra karakterlerin duygusal evrimlerini, hikayenin gelişimini ve yazarın dilini fark edin.
2. Kitap Üzerine Notlar Alın
   Kitabın size etkileyen kısımlarını işaretleyin. Alıntılar, önemli olaylar veya karakterler hakkında düşüncelerinizi not alın veya renkli post it kağıtları yapıştırarak kitabınıza alacağınız notlarla kendinize referans hazırlamış olun.
3. Temaları ve Simgeleri İnceleyin
   Bir kitabın altındaki derin temaları anlamak, incelemenizin derinliğini arttırır. Eserdeki sembollerin anlamlarını çözümleyin. Bu, okur olarak daha çarpıcı bir inceleme hazırlamanıza yardımcı olur.

Eğer kitabı okuduğunuz halde hala anlamadığınız kısımlar varsa internet de size fazlasıyla yardımcı olacaktır. İncelemesini hazırlayacağınız kitabın yazar ismiyle birlikte tırnak içinde Google’da aratırsanız daha önce bu kitaptan bahseden tüm yazılara ulaşabilirsiniz.

2- Karakter Analizi Yapmak

Bir kitaptaki en önemli unsurlardan biri de kitabın karakterleridir. Karakterler aslında kitapta ne anlatılmak istendiği ile ilgili çok fazla ipucu verir ve siz de inceleme yaparken bunu aramalısınız. Başkarakter, kitaptaki en önemli karakter olmasına rağmen yan karakterler de fazlasıyla önem taşır çünkü baş karakterin düşünce biçimini, duygularını bu kişiler değiştirir.

Örneğin; Harry Potter kitabını ele alalım. Harry'nin kişiliği nasıldır önce bunu düşünelim. Eğlenceli, biraz geçmişinden dolayı çekingen, zor durumlarda hızlı düşünme becerisine sahip fakat derslerde o kadar başarılı değil. Sonra Hermonie ve Ron karakterlerini düşünelim ve Harry'nin hayatına nasıl etki ettiklerine odaklanalım. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi yan karakterler baş karakterin ve kitabın gidişatının önemli bir parçasıdır ve incelememizde bu karakterlerin analizini  yapmak fazlasıyla yardımcı olacaktır.

3- Kitabın Yazarının Hayatını İncelemek

Bir kitabın yazarını tanımak da o kitabı anlamak üzerinde çok etkilidir. Yazarın kaç yılında yaşadığı, yaşadığı ülkenin, dönemin özelliklerinin ne olduğu, o dönemdeki tarihi, siyasi ve bilimsel gelişmeleri bilmek kitap incelemeleri için çok önemlidir.

Yine bir örnekle açıklayayım: diyelim ki Tolstoy'un bir kitabını inceleyeceksiniz. Lev Tolstoy'u araştırmalısınız. 1852 yılında Rusya'da doğmuş olduğu muhtemelen ilk fark edeceğiniz şey olacaktır. Bunun üzerinde 1850- 1900'lü yıllar arasındaki Rusya'daki yaşantının, siyasi rejimin, geçim kaynaklarının kısa bir araştırmasını yapmalısınız. Böylece okuduğunuz kitabın neden yazılmış olduğunu da fark edeceksiniz.

4- Tüm Yazılanları Güzelce Derlemek

Tüm bu aşamaları tamamladığınıza göre artık aldığınız notları kağıda dökme zamanı gelmiştir. İlk önce yazınızın bir taslağını hazırlayın. Neyden ne kadar bahsetmek isteğinizi, her paragrafınızın genel konusunu düşünün. 

1. Giriş Paragrafı Hazırlamak
   İncelemenizin başlangıcında, kitabın adını, yazarını ve türünü belirtin. Kısa bir açıklama yaparak okuyucunun dikkatini çekin ve merak uyandırın. Örneğin: "X kitabı, yazar Y tarafından kaleme alınmış bir bilim kurgu başyapıtıdır. İlginç bir evrende geçen bu roman, benzersiz karakterleri ve sürükleyici bir hikayesi ile okuyucuyu içine çekiyor."
2. Gelişme Paragrafında Neler Bulunmalıdır?
   Genel bir başlangıç yaptıktan sonra gelişme paragrafında kitap üzerine detaylı incelemenizden bahsetmeniz gerekmektedir. Olay örgüsü üzerinden kitabın güçlü ve zayıf yönlerini vurgulayın. Karakter gelişimi, dil kullanımı, atmosfer ve temalar gibi unsurları ele alın. Kendi görüşlerinizi ve yorumlarınızı ifade ederken, bir yandan da desteklemek için alıntılar ve örnekler kullanın. Aklınızın bir köşesinde kitap incelemenizi kimin okuyacağını yani hedef kitlenizi düşünmeniz de incelemeyi hazırlarken üslubunuzu belirlemede yardımcı olacaktır. Örneğin bir Edebiyat dergisinde yayınlamak üzere kitap incelemesi hazırlıyorsanız yoğun bir edebi dil kullanmak incelemenizin daha dikkat çekici olmasını sağlayacaktır. Ya da bir ödev olarak hazırlıyorsanız da hitap şekliniz akademik kitap incelemesine uygun olmalıdır.
3. Çarpıcı Bir Sonuç Bölümü Hazırlamak
   Sonuç bölümünde, incelemenizi ve kitabı özetleyin ve genel düşüncelerinizi aktarın. Ayrıca, kitap incelemesinin sonunda, kitabın potansiyel okuyucularına tavsiye edilip edilmediğini belirtmek önemlidir. İncelemeyi okuyan bir kişi, kitabı okumaya değer mi yoksa başka bir seçenek mi aramalı, bunu anlamalıdır.

İncelemenizi hazırladıktan sonra bir süre ara verin çünkü zihniniz yorulmuştur ve hemen hazırladıktan sonra tekrar okursanız hatalarınızı bulamama ihtimaliniz oldukça yüksektir.

5- İnceleme Üzerindeki Hataları ve Eksikleri Düzeltmek

Aranız bittikten sonra baştan okuyup yazdıklarınızı düzeltmeye başlayın. Eğer ödev ya da proje hazırlıyorsanız yazdıklarınızın akademik dile uygun, günlük dilden uzak olduğundan emin olun. Evdeki birine de okutmanız hataları daha kolay bulmanıza yardımcı olacaktır. Fakat en iyi yöntem sesli okumaktır. Yazdıklarınızı baştan aşağı seslice okuyun, o zaman kulağa hoş gelmeyen kısımları çok daha kolay fark edeceksiniz. Yapay zekadan da dil bilgisi ve yazım hataları olup olmadığını kontrol ettirebilirsiniz ancak lütfen incelemenizi yapay zekaya hazırlatmayın, akademik bir inceleme hazırlıyorsanız kopya ile eş değer görülecektir.

Son adıma geçmeden önce mektup nasıl yazılır detaylarını öğrenmek için ilgili yazımıza da göz atabilirsiniz.

6- Yaratıcı Bir Başlık Bulmak

Diğer kitap tenkiti tarif eden yazılara kıyasla ben başlık hazırlamayı en son aşamaya bırakmayı tavsiye ediyorum. Bunun sebebi ise şuanda tüm yazıya hakimsiniz ve bu yazıyı özetleyen en iyi başlığı ancak şimdi bulabilirsiniz. Başlık bulurken uygulayabileceğiniz bir yöntemden bahsedeyim; yazınızın anahtar kelimelerini çıkartıp bunlar üzerinden beyin fırtınası yapmak.

Tekrar Harry Potter kitap serisi üzerinden örnek verecek olursak, seriyi tanımlayan 5 anahtar kelimeyi bularak başlayacağız; büyü, dostluk, macera, fantastik, gizem. Bu anahtar kelimeleri seslice bir süre tekrar edelim ve o sırada aklımıza birçok başlık gelecektir. Örneğin; "Büyülü Dostlukların Dünyası: Harry Potter Kitap İncelemesi". Siz de bu yöntemi kullanarak bunun gibi güzel başlıklar bulabilirsiniz. 

Kitap İncelemesi Örnekleri

Elinize sağlık sevgili okurlar, kitap incelemeniz ya da analiziniz sona erdi. İncelemenizi hazırlarken başkaları tarafından hazırlanmış kitap incelemesi örneği okuyarak da fikir sahibi olabilirsiniz, aşağıda sırayla benim hazırlamış olduğum kitap analizi örnekleri bulunmaktadır.

1. Gurur ve Önyargı Kitap İncelemesi: Gerçekten Bir Aşk Romanı Mı?
2. Daima Esrarengiz Bir Eser: Franz Kafka - Dönüşüm İncelemesi

Yeni yazılarımdan kolayca haberdar olmak için @akindawriter'ı Instagram 

ve Twitter'dan takip edebilirsiniz.

Bu yazının İngilizcesini okumak isterseniz How to Write An A+ Book Report/Review in 6 Easy Steps buradan bakabilirsiniz.

Sık Sorulan Sorular

1. Kitap incelemesi neden yapılır?
   İncelenen kitabın türüne ve incelemenin hitap edeceği kitleye göre kitap incelemesinin neden yapılacağı değişmektedir. Akademik kitap incelemesi, var olan bilgiye katkıda bulunmak amacıyla yapılırken edebi kitap incelemesi de kendi başına bir eser olarak kabul edilebilmektedir.
2. Kitap incelemesi makale midir?
   Kitap incelemesi ve makale farklı yazı türleri olup, içerik ve amacı bakımından birbirlerinden ayrılırlar. Makale, akademik bir yazı türü olarak kabul edilirken kitap incelemesi resmi olmayacak şekilde de hazırlanabilmektedir.
3. Kitap incelemesi ne kadar uzun olmalı?
   Akademik bir kitap incelemesi genellikle 1000-1500 kelime uzunluğunda olurken edebi kitap incelemeleri 500-700 kelime uzunluğu arasında değişmektedir.
4. Kitap incelemesi hangi amaçlarla kullanılabilir?
   Bir kitap incelemesi hazırlanırken; eğitim veya akademik amaçlarla, yayınevlerinin kitap basımına karar vermesi, halka yönelik bilgilendirme yapma, edebi veya kültürel analiz yapma amaçlarıyla kullanılabilir.
5. Kitap tenkiti nasıl yapılır?
   Kitap tenkiti yapılırken kitabı detaylı bir biçimde, notlar alarak okuma, karakter analizi yapmak ve olay örgüsünü özetleme, yazarın hayatını inceleyerek eserin çıkış hikayesine ışık tutma ve kendi bakış açılarınızla kitabı inceleme adımlarını takip ederek kitap tenkiti yapılabilir.